خاموت چیست؟ نقش، انواع، استانداردها و کاربرد آن در سازههای بتنی
مقدمه
در سازههای بتنی، طول عمر و مقاومت ساختمان تنها به بتن و میلگردهای طولی وابسته نیست؛ یکی از مهمترین اجزایی که رفتار سازه در برابر برش، پیچش و زلزله را تعیین میکند، خاموت است.
خاموتها بهعنوان میلگردهای عرضی نقش کلیدی در مهار میلگردهای طولی، جلوگیری از کمانش، و افزایش مقاومت برشی عضو دارند.
در این مقاله از گیلان سازه بهطور کامل بررسی میکنیم:
-
خاموت چیست؟
-
انواع خاموت
-
استاندارد طول، زاویه و خم خاموت
-
کاربرد آن در تیر، ستون، پی و دیوار برشی
-
روشهای ساخت خاموت
-
نکات اجرایی مهم برای کارگاهها
خاموت چیست؟
خاموت (Stirrup) نوعی میلگرد عرضی است که به شکلهای مختلف خم میشود و دور میلگردهای طولی در تیرها، ستونها، شناژ و پی قرار میگیرد.
خاموت مانند قفس فلزی عمل میکند و:
-
میلگردهای طولی را در جای خود نگه میدارد
-
مانع گسیختگی برشی عضو میشود
-
از کمانش میلگردهای طولی در زلزله جلوگیری میکند
-
باعث افزایش شکلپذیری تیر و ستون میشود
خاموتها معمولاً از میلگرد ساده یا آجدار نمره 6، 8 و 10 ساخته میشوند.
شکل و اجزای خاموت
یک خاموت استاندارد شامل:
-
خم اصلی (U یا مستطیلی)
-
قلاب 135 درجه یا 90 درجه
-
طول مهاری قلاب
-
ابعاد داخلی و خارجی
در ستونها و تیرهای بتنآرمه، فرم خاموت کاملاً طبق آییننامه مشخص میشود.
انواع خاموت (بر اساس شکل)
1. خاموت بسته (خاموت کامل)
بهصورت یک مستطیل یا مربع کاملاً بسته است.
کاربرد:
-
ستونها
-
تیرهای اصلی
-
دیوار برشی
بهترین نوع خاموت از نظر رفتار لرزهای.
2. خاموت باز (خاموت U شکل)
سه ضلع دارد و یک ضلع باز که با میلگردهای تقویتی بسته میشود.
کاربرد:
-
تیرچهها
-
تیرهای کماهمیت
-
کلافهای دیوار
3. خاموت سنجاقی (سنجاقک / Tie Hook)
قطعهای کوچک که برای مهار میلگرد طولی به خاموت اضافه میشود.
کاربرد:
-
در ستونها برای جلوگیری از کمانش
-
در تیرها برای تقویت برشی
زاویه قلاب سنجاقی معمولاً 135 درجه است.
4. خاموت زیگزاگی یا ضربدری
معمولاً در تیرچههای صنعتی و سقفها استفاده میشود.
کاربرد:
-
تیرچه بلوک
-
تیرچه کرومیت
-
سقفهای مجوف
5. خاموت خرپایی
در تیرچههای آماده استفاده میشود.
دارای شکل مثلثی است و رفتار مناسبی در برش دارد.
انواع خاموت بر اساس زاویه قلاب
خاموت 90 درجه
غیرلرزهای – برای سازههایی با اهمیت کم
(مقررات ملی اجازه استفاده در سازههای لرزهای را نمیدهد)
خاموت 135 درجه (استاندارد لرزهای)
مطابق ACI و مبحث 9
بهترین و مقاومترین نوع خاموت
چرا؟
زیرا در زلزله، قلاب 90 درجه باز میشود، اما قلاب 135 درجه هرگز باز نمیشود.
استانداردها و ضوابط خاموتگذاری
حداقل قطر میلگرد خاموت
-
6 میلیمتر برای تیرهای سبک
-
8 میلیمتر برای تیر و ستون
-
10 میلیمتر برای عضوهای سنگین
فاصله خاموتها در ستون
طبق مبحث 9:
-
در ناحیه بحرانی ستونها:
حداکثر فاصله = کوچکتر از:-
8 × قطر میلگرد طولی
-
24 × قطر خاموت
-
نیمی از ابعاد ستون
-
-
در ناحیه غیر بحرانی:
حداکثر 20 تا 25 سانتیمتر
شعاع خم استاندارد
برای خاموتهای لرزهای:
-
شعاع خم باید ≥ 6 تا 8 برابر قطر میلگرد باشد.
کاربرد خاموت در بخشهای مختلف سازه
در تیرها
-
مقابله با برش
-
جلوگیری از ترک خوردگی
-
نگه داشتن میلگردهای طولی
در ستونها
-
جلوگیری از کمانش میلگردهای طولی
-
افزایش شکلپذیری ستون
-
کنترل نیروی برشی
در فونداسیون و شناژ
-
اتصال میلگردهای طولی
-
جلوگیری از باز شدن شبکه
-
کنترل ترکهای برشی
در دیوار برشی
-
ایجاد قفسهی مهارکننده
-
جلوگیری از لهیدگی بتن
-
افزایش جذب انرژی
روشهای ساخت خاموت
1) خاموتزن دستی
برای میلگردهای 6 و 8
مناسب کارگاههای کوچک
سرعت متوسط – دقت کمتر
2) دستگاه خاموتزن برقی
تهیه خاموتهای 6 تا 12
دقت بالا – سرعت زیاد
مناسب پروژههای متوسط و بزرگ
3) دستگاه CNC خاموتزن
پیشرفتهترین روش
-
تولید انبوه
-
دقت میلیمتری
-
سرعت بسیار بالا
-
تولید خاموت در اشکال مختلف (U، مربع، دایره، رکابی و …)
نکات مهم اجرایی در نصب و استفاده از خاموت
-
خاموت باید کاملاً بسته باشد (بهخصوص در ستونها)
-
قلاب باید 135 درجه باشد (در سازههای لرزهای)
-
خمها نباید کراکی یا ترک داشته باشند
-
فاصله خاموتها باید دقیق مطابق نقشه باشد
-
خاموت باید قبل از بتنریزی چسبیده به میلگرد طولی قرار گیرد
-
فاصله خاموت از قالب (کاور بتن) باید رعایت شود
-
نباید خاموتها لق باشند
-
اتصال سنجاقی باید درست در نقطهی کششی نصب شود
خاموت در گیلان و رشت – خدمات گیلان سازه
گیلان سازه خدمات زیر را برای پروژههای عمرانی ارائه میدهد:
-
ساخت انواع خاموت 6، 8، 10
-
تولید خاموت استاندارد با زاویه 135 درجه
-
تولید خاموت CNC
-
تولید سنجاقی و رکابی
-
خمکاری سفارشی مطابق نقشه سازه
-
تحویل به محل پروژه در رشت، انزلی، لاهیجان، تالش و سراسر گیلان
جمعبندی
خاموت یکی از اصلیترین اجزای سازههای بتنآرمه است.
بدون استفاده درست از خاموت:
-
تیرها تحمل برش ندارند
-
ستونها در زلزله کمانه میکنند
-
بتن ترک میخورد
-
سازه فاقد شکلپذیری میشود
انتخاب قطر مناسب، فاصله استاندارد و خمکاری اصولی خاموت، نقش حیاتی در ایمنی و دوام ساختمان دارد.
در پروژههای گیلان، نقش خاموت در ستونهای مناطق لرزهخیز، حتی مهمتر نیز هست.
برای سفارش انواع خاموت و دریافت مشاوره تخصصی،
گیلان سازه در خدمت شماست.
